“…τοῖς προχείρως … τὸ
δανείζεσθαι τῆς ἐσχάτης ἀφροσύνης καὶ μαλακίας ἐστίν.”
που σημαίνει ότι όταν δανείζεσαι πρόχειρα και με ευκολία, είναι πράξη τρέλας και μαλθακότητας. |
| Άγαλμα του Πλούταρχου στο μουσείο των Δελφών |
Ο ιστορικός, βιογράφος (αλλά και επόπτης του μαντείου των Δελφών..) από τη Χαιρώνεια (στη Βοιωτία) Πλούταρχος, περί τα τέλη του 1ου μ.Χ. αιώνα, μέσα στα πολυπληθές συγγραφικό του έργο, συμπεριέλαβε και ένα σύντομο κείμενο για το δανεισμό. Το συγκεκριμένο κείμενο με τίτλο "Περί του μη δειν δανείζεσθαι", απαντάται στη συλλογή έργων του "Ηθικά", 827D-832A.
Απόσπασμα από παράγραφο Α'
1. ...Δεν θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχει νόμος και για τα χρήματα, ώστε να μην
δανείζονται οι άνθρωποι, ούτε να προσφεύγουν σε ξένες πηγές, αν πρώτα δεν έχουν
εξετάσει τους δικούς τους πόρους και δεν έχουν συλλέξει σταγόνα-σταγόνα όλα
αυτά που τους είναι αναγκαία και χρήσιμα; Τώρα όμως, εξαιτίας της πολυτέλειας
και της τρυφηλότητας και της μαλθακότητας, οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τα
δικά τους αλλά δανείζονται από τους άλλους, χωρίς να τους είναι αναγκαίο, με
μεγάλο τόκο και δεν χρησιμοποιούν τα δικά τους μέσα...
Παράγραφος Β'
2. Τί υπηρετείς τον τραπεζίτη ή τον χρηματιστή; Δανείσου από τη δική
σου τράπεζα (τραπέζι). Και κούπες έχεις κι ασημένια πιάτα και κατσαρόλες.
Χρησιμοποίησέ τα. Η όμορφη Αυλίδα και η Τένεδος σου προσφέρουν τα
αντίστοιχα κεραμικά που είναι πιο καθαρά από τα ασημένια, γιατί τα πρώτα
δεν έχουν τη δυσοσμία του τόκου που αυτός, καθημερινά, σαν σκουριά θα
ρυπαίνει την πολυτέλεια των ασημικών, ούτε και θα σου υπενθυμίζουν το
ημερολόγιο και την Νέα Σελήνη (οι τόκοι καταβάλλονταν κάθε πρώτη του μηνός), την οποία, όσο ιερή κι αν είναι σαν
ημέρα, ο δανειστής θα σου την καταντήσει αποφράδα και μισητή. Εκείνους
που αντί να τα πωλούν βάζουν ενέχυρο τα αγαθά τους, ούτε ο Δίας ο Κτήσιος,
ο προστάτης της ιδιοκτησίας, δεν θα μπορούσε να σώσει: ντρέπονται να
πουλήσουν αλλά δεν ντρέπονται να πληρώνουν τόκους για δικά τους αγαθά.
Απόσπασμα από παράγραφο Γ '
3. ...Εμείς όμως, ντρεπόμαστε να είμαστε ολιγαρκείς και υποδουλωνόμαστε
μέσω υποθηκών και δανειακών συμβάσεων, ενώ οφείλουμε να περιοριζόμαστε
στα χρήσιμα και να απαλλασσόμαστε από τα περιττά μέσω της μεταποίησης ή
της πώλησής τους, για να οικοδομήσουμε έτσι έναν ναό ελευθερίας για μας,
τις γυναίκες μας και τα παιδιά μας.
...Γιατί, όπως η Πυθία των Δελφών είπε στους Αθηναίους την εποχή των
Μηδικών Πολέμων πως ο θεός τους πρόσφερε ξύλινα τείχη, κι εκείνοι
εγκατέλειψαν την χώρα και την πόλη και τα υπάρχοντά τους και τα σπίτια
τους καταφεύγοντας στα (ξύλινα) πλοία για χάριν της ελευθερίας τους,
έτσι κι ο θεός μας προσφέρει ένα ξύλινο τραπέζι και ένα πήλινο πιάτο κι
ένα τραχύ ρούχο, αν θέλουμε να ζούμε ελεύθεροι. (Στερημένοι αλλά Ελεύθεροι Ή Χορτάτοι αλλά Δούλοι;).
...Γι'άλογα ευγενικά και για άμαξες χρυσοστόλιστες κι ασημοπλουμισμένες
μη σε μέλλει, που ο γοργός ο τόκος γρήγορα θα τις φτάσει και θα τις προσπεράσει μάλιστα, αλλά καβάλησε όποιο μουλάρι βρεις μπροστά σου και προσπάθησε να ξεφύγεις από τον εχθρικό και τύραννο δανειστή, που ''γη και ύδωρ'' σαν τον Μήδο βέβαια μπορεί να μην ζητά αλλά παρεμβαίνει στην ελευθερία σου και σε εξαθλιώνει: Αν δεν τον πληρώνεις, σε παρενοχλεί. Αν του δώσεις χρήματα, δεν τα παίρνει. Αν πουλάς κάτι, μειώνει την τιμή. Αν δεν θες να πουλήσεις, σε αναγκάζει να το κάνεις. Αν τον πας στα δικαστήρια, έρχεται σε συμφωνία μαζί σου. Αν εσύ ορκίζεσαι, σε πιέζει επιμένοντας. Αν πας σπίτι του, σου κλείνει κατάμουτρα την πόρτα, αν κάτσεις σπίτι σου, τότε θα έρθει να καταλύσει απ' έξω και θα σου χτυπάει την πόρτα ασταμάτητα.
μη σε μέλλει, που ο γοργός ο τόκος γρήγορα θα τις φτάσει και θα τις προσπεράσει μάλιστα, αλλά καβάλησε όποιο μουλάρι βρεις μπροστά σου και προσπάθησε να ξεφύγεις από τον εχθρικό και τύραννο δανειστή, που ''γη και ύδωρ'' σαν τον Μήδο βέβαια μπορεί να μην ζητά αλλά παρεμβαίνει στην ελευθερία σου και σε εξαθλιώνει: Αν δεν τον πληρώνεις, σε παρενοχλεί. Αν του δώσεις χρήματα, δεν τα παίρνει. Αν πουλάς κάτι, μειώνει την τιμή. Αν δεν θες να πουλήσεις, σε αναγκάζει να το κάνεις. Αν τον πας στα δικαστήρια, έρχεται σε συμφωνία μαζί σου. Αν εσύ ορκίζεσαι, σε πιέζει επιμένοντας. Αν πας σπίτι του, σου κλείνει κατάμουτρα την πόρτα, αν κάτσεις σπίτι σου, τότε θα έρθει να καταλύσει απ' έξω και θα σου χτυπάει την πόρτα ασταμάτητα.
Απόσπασμα από παράγραφο Ε'
...Οι δανειστές ούτε καλλιεργούν τα χωράφια που αρπάζουν από τους
οφειλέτες τους, ούτε μένουν στα σπίτια από τα οποία τους πέταξαν έξω,
ούτε τρώνε στα κατασχεμένα τραπέζια των οφειλετών τους ούτε φοράνε τα
ρούχα τους. Καταστρέφεται λοιπόν πρώτος κάποιος οφειλέτης και έχοντας
αυτόν ως φόβητρο, καταδιώκουν έναν δεύτερο. Και ο όλεθρος εξαπλώνεται
σαν την πυρκαγιά, καταστρέφοντας κι εξολοθρεύοντας όλους όσους βρεθούν
στο διάβα της και κατατρώγει τον έναν μετά τον άλλον. Κι ο δανειστής,
που φυσά και δυναμώνει αυτή τη φλόγα για να παγιδέψει πολλούς, δεν
κερδίζει τίποτα παραπάνω από το ότι μετά από λίγο καιρό θα πιάσει τα
βιβλία του και θα διαβάσει πόσους οφειλέτες πούλησε δούλους, πόσους
ξεσπίτωσε και πόσο πολύ αυξήθηκε ο πλούτος που έχει συσσωρεύσει.
Απόσπασμα από παράγραφο ΣΤ'
Και μην νομίσετε πως αυτά τα λέω επειδή εγώ θέλω να
κηρύξω πόλεμο στους δανειστές,
"Τα βόδια μήτε τ’ άλογα δεν βγήκαν να μου πάρουν" (από Ιλιάδα),
αλλά για να αποδείξω σε όσους δανείζονται με προχειρότητα κι εύκολα πόση ντροπή και υποτέλεια είναι [ο δανεισμός], έσχατη τρέλα και μαλθακότητας. Έχεις; Μην δανείζεσαι, δεν τό 'χεις ανάγκη. Δεν έχεις; Μην δανείζεσαι γιατί ποτέ δεν θα μπορέσεις να ξεχρεώσεις.
"Τα βόδια μήτε τ’ άλογα δεν βγήκαν να μου πάρουν" (από Ιλιάδα),
αλλά για να αποδείξω σε όσους δανείζονται με προχειρότητα κι εύκολα πόση ντροπή και υποτέλεια είναι [ο δανεισμός], έσχατη τρέλα και μαλθακότητας. Έχεις; Μην δανείζεσαι, δεν τό 'χεις ανάγκη. Δεν έχεις; Μην δανείζεσαι γιατί ποτέ δεν θα μπορέσεις να ξεχρεώσεις.
Απόσπασμα από παράγραφο Ζ'
...Δεν χρωστάμε για το ψωμί και το κρασί. Χρωστάμε για ακίνητα κι
εκτάσεις, για δούλους και για μουλάρια και για τραπεζαρίες και τρίκλινα,
και για γεμάτες χλιδή δημόσιες διασκεδάσεις, από αχάριστη κι άκαρπη
φιλοδοξία. Κι αυτός που εμπλέκεται άπαξ με χρέη, εμπλέκεται για πάντα,...
...ενώ θα έπρεπε (οι οφειλέτες) με μιας να αποτινάξουν όλα τα χρέη τους και να κερδίσουν και πάλι την ελευθερία τους.
